Συνέντευξη του Χρίστου Λιάπη στο Newsbeast για το Body shaming

Body shaming: Τι «κρύβεται» στο μυαλό όσων στοχοποιούν κάποιον για το σώμα του; Ο ψυχίατρος Χρίστος Λιάπης εξηγεί, με συνέντευξή του στο Newsbeast, τι είναι ο «σωματικός ονειδισμός» και συμβουλεύει τα θύματα  

Τι είναι όμως τελικά το body shaming και ποιες μορφές μπορεί να έχει; Απευθυνθήκαμε στον ψυχίατρο Χρίστο Χ. Λιάπη που μας εξήγησε πώς μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσύνθεση των θυμάτων αλλά και τι συμβαίνει στο μυαλό των θυτών…

«Ως body shaming ορίζεται οποιαδήποτε κριτική που στόχο έχει να πλήξει τον άλλον (ή ακόμη και τον ίδιον μας τον εαυτό) με αποκλειστικό κριτήριο την εξωτερική εμφάνιση του σώματος. Θα μπορούσε, ίσως, να αποδοθεί στα ελληνικά ως ”σωματικός ονειδισμός”, συμπυκνώνοντας εννοιολογικά τη μομφή, την κριτική και την απόρριψη που μπορεί να υποστεί ο καθένας από εμάς εξαιτίας σωματικών του χαρακτηριστικών με το βάρος να αποτελεί ένα από αυτά» υπογραμμίζει στο Newsbeast o Xρίστος Χ. Λιάπης, ψυχίατρος – διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ και μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας.

Αναφερόμενος δε στα σχόλια της Αφροδίτης Λατινοπούλου με αποδέκτη τη Δανάη Μπάρκα ο Xρίστος Χ. Λιάπης τονίζει: «Νομίζω πως προτού σπεύσουμε δημοσιογραφικά ή επιστημονικά να τα χαρακτηρίσουμε ως ”body shaming” ή ως ”body politic” -και θα ήθελα να επισημάνω πως αμφότεροι αυτοί οι καινούριοι σχετικώς όροι συναντιούνται -πλέον- όχι μόνον στο λεξιλόγιο στης δημόσιας σφαίρας και αντιπαράθεσης αλλά και ως λέξεις κλειδιά στις βάσεις αναζήτησης ιατρικών, ψυχολογικών, διατροφικών και άλλων συναφών, ερευνητικών, δημοσιεύσεων- θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως, στο τέλος, ”είμαστε εμείς που επιλέγουμε τον εαυτό μας”».

Μπορεί το body shaming να χαρακτηριστεί «μορφή εκφοβισμού»;

«Αν λάβουμε υπόψιν μας τα επιστημονικά πορίσματα μελετών που αναφέρουν συσχετίσεις ανάμεσα στο να είσαι το θύμα πράξεων εκφοβισμού και στο να έχεις υποστεί ονειδισμό για το σώμα σου, να βιώνεις έντονα συναισθήματα αυτο-επίκρισης, χαμηλής αυτο-καθησύχασης, κατάθλιψης, καθώς και στο να εκδηλώνεις συμπτωματολογία διαταραχών πρόσληψης τροφής, νομίζω πως η απάντηση καθίσταται προφανής» επισημαίνει ο ψυχίατρος και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Εμπειρίες εκφοβισμού, ειδικά όταν αυτός γίνεται με εστιακό σημείο επίκρισης το σώμα του ”άλλου” τροφοδοτούν με παθολογικό τρόπο συναισθήματα ντροπής για τη σωματοεικόνα πυροδοτώντας συναισθήματα θυμού και επιθετικότητας που τα θύματα ”μαθαίνουν” να κατευθύνουν στον ίδιον τους τον εαυτό, γεγονός που τα καθιστά περισσότερο ευεπίφορα στην εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων και διαταραχών πρόσληψης τροφής, με ακόμη πιο αυξημένο κίνδυνο αν πρόκειται για έφηβα κορίτσια» συμπληρώνει.

Τι «μαρτυρά» το body shaming για τον ψυχισμό του θύτη και από ποια άτομα γίνεται συνήθως

Μιλώντας για όσους σχολιάζουν και στιγματίζουν άτομα για την εμφάνισή τους και ειδικότερα για το βάρος τους ο ψυχίατρος Χρίστος Λιάπης εξηγεί: «Τόσο το body shaming, όσο και οποιαδήποτε άλλη μορφή κοινωνικού στιγματισμού, εκφοβισμού του ”διαφορετικού” και δυσανεκτικής-επιθετικής αντίδρασης στη διαφορετικότητα, ως έννοια και ως εικόνα, γίνεται, ως επί το πλείστον, από άτομα τα οποία κατά βάθος φοβούνται».

«Φοβούνται τα ίδια πως θα απορριφθούν ή έχουν ήδη απορριφθεί από τους ”σημαντικούς άλλους”, οι οποίοι δεν είναι παρά οι ίδιοι οι γονείς ή τα άτομα του πρωταρχικού περιβάλλοντος ανατροφής τους. Φοβούμενα, τα ίδια, πως αυτό το μοτίβο απόρριψης και αδυναμίας (και) των μελλοντικών “άλλων” να εμπεριέξουν τους φόβους και τις ανησυχίες τους, θα τους ακολουθεί σε όλη τη ζωή τους, υιοθετούν έναν αντιδραστικό σχηματισμό» μας λέει.

«Μέσα από τον παθολογικό μηχανισμό της ”ταύτισης με τον επιτιθέμενο” προβαίνουν τα ίδια σε πράξεις επίκρισης για τη σωματεικόνα των άλλων. Γίνονται οι ίδιοι οι θύτες της απόρριψης για να μην καταλάβουν τη θέση του θύματος της ίδιας τους της αποτυχίας και της αυτο-ηττώμενης προσωπικότητας που αναζητά απελπισμένα την πρόσκτηση και την πρόκληση της προσοχής την οποία δεν έλαβε όταν, όπως και από αυτούς που έπρεπε» συμπληρώνει.

Γιατί οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι στο επηρεαστούν από τα αρνητικά σχόλια

Εστιάζοντας στο εάν οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι στο να επηρεαστούν από τα αρνητικά σχόλια ο ψυχίατρος Χρίστος Λιάπης απαντά «βεβαίως» ενώ παράλληλα σημειώνει: «Αν σκεφτούμε πως η εφηβεία είναι μία περίοδος σωματικών αλλαγών αλλά και πνευματικών μετασχηματισμών με κοινό χαρακτηριστικό την απουσία αποκρυσταλλωμένης εικόνας εαυτού».

«Ένα άλλο χαρακτηριστικό που καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη αυτήν την ηλικιακή ομάδα των εφήβων είναι και η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία γίνονται συχνά εργαλεία παθολογικής, ψηφιακής εκφόρτισης του body shaming και της κοροϊδίας προς το σώμα και την εικόνα του ”άλλου”» προσθέτει.

Πώς τα social media επηρεάζουν το «φαινόμενου» του body shaming

Η συνεχής ενασχόληση των πολιτών με τα social media και ο ενεργός ρόλος που παίζουν αυτά πλέον στην καθημερινότητα έχουν σύμφωνα με τον Χρίστο Λιάπη εντείνει το φαινόμενο του body shaming.

«Πρόκειται για το λεγόμενο φαινόμενο του ”cybervictimization”, δηλαδή της κυβερνο-θυματοποίησης η οποία έχει συχνά ως νοσηρό επίκεντρο την εμφάνιση και τη σωματική εικόνα, με δεδομένο πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν καθημερινώς ένα ναρκισσιστικό καλειδοσκόπιο πολλαπλών εικόνων του εαυτού μας και των ”άλλων”, μέσα στο οποίο μπορούν να εμφιλοχωρήσουν τέτοιου τύπου ατομικές ή ομαδικές παθολογίες, ειδικά όταν οι ψηφιακές ορίζουσες εκμηδενίζουν, αντιφατικά τις αποστάσεις, καταστρατηγώντας, παράλληλα την αληθινή εγγύτητα» λέει στο Newsbeast.

Μπορεί το body shaming να καταπολεμηθεί και πώς;

Ο πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ και μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας αναφέρει πως το φαινόμενο του body shaming μπορεί να καταπολεμηθεί μέσα από τη σωστή λειτουργία της οικογένειας και της εκπαίδευσης.

«Αν το ”σπίτι”, το 1ο κύτταρο της κοινωνίας και το ”σχολείο”, ο πνευματικός ιστός ζύμωσης και εξύφανσης των μελλοντικών πολιτών λειτουργήσουν σωστά, κανένας δεν θα επικρίνει τον άλλον για την εικόνα των κυττάρων της επιδερμίδας του ή για το ποσοστό λίπους ανάμεσά τους» αναφέρει χαρακτηριστικά.

«Είναι τόσα πολλά τα προβλήματα που μαστίζουν τη σύγχρονη εποχή και κοινωνία που νομίζω πως για να μην κάνουμε ακόμη πιο πολύπλοκο το τοπίο θα πρέπει να αναζητήσουμε έναν κοινό παρονομαστή όλης αυτής της παθογένειας και αυτός δεν είναι άλλος από το ”φόβο του άλλου” τον φόβο για το ”διαφορετικό”. Αυτή, νομίζω, πως είναι η πραγματική μάστιγα της εποχής μας» δηλώνει.

Τι πρέπει να κάνουν τα θύματα

«Να αντιδρούν με τη ”ριζοσπαστική ενσυναίσθηση” που επέδειξε ο μεγάλος Μαχάτμα Γκάντι, μια ιστορική προσωπικότητα την οποία έχουμε σίγουρα πολύ περισσότερους λόγους για να τη θυμόμαστε, πέρα από το πως έδειχνε το σώμα της» συστήνει στα θύματα body shaming ο ψυχίατρος Χρίστος Λιάπης.

«Αν τώρα, πίσω από μια σωματική εικόνα η οποία διαφέρει από τα αποδεκτά πρότυπα κρύβεται μία άλλη διαταραχή με μεταβολικές, ενδοκρινολογικές ή εν γένει βιολογικές αιτίες, τότε θα πρέπει να αναζητηθεί η συνδρομή του ειδικού. Και φυσικά, κανένας δεν υποστηρίζει πως η παχυσαρκία πρέπει να προβάλλεται ως υγιής τρόπος και εικόνα ζωής» εξηγεί. 

«Πουθενά όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί πως η έντονη επίκριση και ο ονειδισμός για το σωματικό βάρος έχουν οδηγήσει κάποιον στην υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής και διατροφής. Τουναντίον, το ”στίγμα του βάρους” αντί να κινητοποιεί τους ανθρώπους προς την κατεύθυνση της επίτευξης ενός πιο ιατρικώς ευκταίου δείκτη μάζας σώματος, έχει βρεθεί πως, εν τέλει, τους ωθεί σε ακόμη πιο παθολογικές και (αυτό)καταστροφικές επιλογές, όπως η υπερφαγικές διαταραχές, η κοινωνική απομόνωση, η αποφυγή απότανσης σε ιατρικές υπηρεσίες, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα και η συνεπακόλουθη αυξημένη πρόσκτηση βάρους η οποία επιδεινώνει τόσο την παχυσαρκία όσο και την ανάπτυξη φραγμών οι οποίοι εμποδίζουν κάθε αλλαγή προς υγιέστερα πρότυπα ζωής» επισημαίνει κλείνοντας ο Χρίστος Λιάπης.