Χατζηγάκης: «Η Realpolitik του Πούτιν»

Ο Νικόλο Μακιαβέλι, Ιταλός διανοητής του 15^ου αιώνα, θεωρείται ο «σύγχρονος» πατέρας της πολιτικής ιδεολογίας του ρεαλισμού (Realpolitik). Μιας ιδεολογικής προσέγγισης που κυριάρχησε στον τρόπο που οι Μεγάλες Δυνάμεις άσκησαν την εξωτερική πολιτική τους τελευταίους αιώνες. Η Realpolitik υποδηλώνει πως ο νόμος της ισχύος διέπει τις σχέσεις μεταξύ κρατών περισσότερο από κάθε άλλη αρχή, αξία, ή έννοια δικαιοσύνης. Σύμφωνα με τον Χένρι Κίσινγκερ, Αμερικάνο πρώην ΥΠΕΞ και υποστηρικτή του Ρεαλισμού, η διπλωματία είναι αποστειρωμένη και αδύναμη χωρίς την απειλή χρήσης βίας, για αυτό και ο στρατός διαδραματίζει τόσο κομβικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική των ισχυρών κρατών. Η γραμμή Κίσινγκερ λέει, επίσης, πως η σταθερότητα και η τάξη είναι στην εξωτερική πολιτική πιο σημαντικές αξίες από την δικαιοσύνη και την ηθική (βλ. Βιογραφία Κίσινγκερ, Ουόλτερ Άιζακσον).

 

Χωρίς να μπορούμε να μπούμε στο μυαλό του Πούτιν, φαίνεται πως ο Ρώσος Πρόεδρος θεωρεί πως η τάξη, η σταθερότητα και η ασφάλεια της Ρωσίας περνάει μέσα από μια – τουλάχιστον σε πρώτη φάση – Ουκρανία που έχει αποκλείσει δια παντός την ένταξη της στο ΝΑΤΟ. Συνεπώς, μια Ουκρανία που θα είναι νεκρή ζώνη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Ενδεχομένως σε δεύτερη φάση να έχει στο μυαλό του και μια εναλλακτική, πολύ μικρότερη προφανώς, αναβίωση της Σοβιετικής Ένωσης με κύριο στόχο την πλήρη διασφάλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας της Ρωσίας. Ο Πούτιν είναι ικανός να καταπατήσει κάθε έννοια διεθνούς δικαίου, ηθικής και ανθρωπισμού γιατί αυτές οι αρχές είναι, στο μυαλό του, υποδεέστερες της ασφάλειας και της σταθερότητας της Ρωσίας  - όπως αυτός στρεβλά το αντιλαμβάνεται.

 

Ένα ερώτημα που γεννιέται είναι μέχρι που μπορεί να φτάσει ο Πούτιν; Θα μπορούσε να απειλήσει ακόμα και την Ευρώπη; Ο Πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, αποκάλεσε τον Πούτιν ως Χίτλερ. Κατά την ταπεινή μου άποψη αυτή είναι η λάθος ανάγνωση. Ο Πούτιν είναι ένας σκληρός δικτάτορας αλλά ούτε θέλει ούτε μπορεί να γίνει Χίτλερ. Καταρχάς, η οικονομία της Ρωσίας είναι σχεδόν όσο και της Ισπανίας, δηλαδή 15 φορές μικρότερη από αυτή των ΗΠΑ. Η Ρωσία, συνεπώς, και να ήθελε να έχει ρόλο αντίστοιχο της κατακτητικής Γερμανίας του 40’ δεν μπορεί. Να το πω απλά δεν έχει τα χρήματα. Δεύτερον, πουθενά μέχρι σήμερα δεν έχει φανεί ότι ο Πούτιν έχει ως στόχο να κατακτήσει την Ευρώπη και τον κόσμο. Αντίθετα, ο Πούτιν θέλει ελέγξει αυτό που ο ίδιος θεωρεί ζωτικό του χώρο. Και δεδομένων των συνθηκών, αυτός ο χώρος ακόμα και στα σχέδια Πούτιν είναι αισθητά μικρότερος από την πρώην Σοβιετική Ένωση.

 

Η εξωτερική πολιτική που διέπεται από πραγματισμό και ρεαλισμό επιτάσσει να ξέρει αυτός που την ασκεί που να σταματήσει και πόσο μακριά να φτάσει. Ίσως ο Πούτιν αποκλεισμένος στα παλάτια του και τριγυρισμένος από αυλοκόλακες να έχασε την αίσθηση της πραγματικότητας. Έτσι τουλάχιστον φαίνεται εκ πρώτης όψεως από το γεγονός ότι υποτίμησε την αντίσταση των Ουκρανών αλλά και την αντίδραση των Δυτικών. Ο Ρώσος πρόεδρος κατάφερε να κάνει την Γερμανία να αλλάξει την πολιτική της μετά από 75 χρόνια και να ξεκινήσει πρόγραμμα στρατικοποίησης 100 δις ευρώ. Όπως, επίσης, οι Γερμανοί πείστηκαν πως πρέπει να απεγκλωβιστούν από το Ρωσικό φυσικό αέριο και επιτέλους συμφώνησαν στο μπλόκο του SWIFT - κάτι που πεισματικά είχαν αρνηθεί το 2014 με την κρίση της Κριμαίας. Με άλλα λόγια έχουμε την πλήρη και αδιαμφησβήτητη ρήξη μεταξύ Γερμανίας – Ρωσίας. Και ποιος είναι ο μεγαλύτερος ωφελημένος από αυτό; Η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Γιατί; Γιατί, όπως έλεγε ο Μπρεζίσνκι, για να μπορέσουν οι ΗΠΑ να ελέγξουν τον κόσμο πρέπει να καταφέρουν να ελέγξουν την περιοχή της Ευρασίας. Και ο έλεγχος της Ευρασίας προϋποθέτει να μην συμμαχήσει η Γερμανία με την Ρωσία (βλ. Μπρεζίνσκι, «Η Μεγάλη Σκακιέρα»). Αν αυτές οι δύο χώρες έρθουν και σε πλήρη ρήξη ακόμα καλύτερα για τις ΗΠΑ.

 

Εν κατακλείδι, η Realpolitik του Πούτιν φαίνεται να χάθηκε κάπου μεταξύ της έλλειψης ξεκάθαρης στρατηγικής και της αλαζονείας του. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα τελειώσει αυτή η κρίση. Σχεδόν σίγουρα προεξοφλείται ότι η Ρωσία θα βγει χαμένη. Σημασία, όμως, είναι να μην έχει προκληθεί ανήκεστος βλάβη και σε ολόκληρο τον κόσμο.