Προεδρικές εξαγγελίες στη Γαλλία, σε περιβάλλον αυξημένων ανισοτήτων

Σάββας Γ. Ρομπόλης* Βασίλειος Γ. Μπέτσης**

Η περίοδος που συνέβαλε ιδιαίτερα στη διεύρυνση των ανισοτήτων και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού ήταν αυτή της δεκαετίας του 2010 (οικονομική κρίση και ύφεση) και των αρχών της δεκαετίας του 2020 (υγειονομική κρίση του Covid-19). Στις συνθήκες αυτές, το 1% των πλουσιότερων Αμερικανών που κατέχει στις μέρες μας το 20% του εισοδήματος, θα κατέχει στο μέλλον το 30% του εισοδήματος.

Παράλληλα, το 1% των πλουσιότερων Ευρωπαίων κατέχει το 12% του εισοδήματος με προοπτική περαιτέρω διεύρυνσης στο μέλλον των εισοδηματικών ανισοτήτων.

Το ίδιο, σύμφωνα με την Εκθεση (2021) του Εργαστηρίου των Παγκόσμιων ανισοτήτων το κατώτατο 50% της εισοδηματικής κλίμακας σε παγκόσμιο επίπεδο κατέχει το χαμηλό μερίδιο (2%-7%) του συνολικού πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 10% κατέχει το υψηλό μερίδιο (60%-80%) του συνολικού πλούτου. Ειδικότερα, σήμερα, σε διεθνές επίπεδο το πλουσιότερο 10% κατέχει το 52% του εισοδήματος, το 76% του πλούτου και εκπέμπει το 48% του παγκόσμιου διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 50% του φτωχότερου τμήματος του πληθυσμού κατέχει μόνο το 8,5% του εισοδήματος, το 2% του πλούτου και εκπέμπει μόνο το 12% του διοξειδίου του άνθρακα.

Στο περιβάλλον αυτό των ανισοτήτων, στη Γαλλία από το 1983 μέχρι το 2015 το μέσο εισόδημα του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού αυξήθηκε κατά 100%, έναντι της αύξησης κατά 25% του μέσου εισοδήματος του υπόλοιπου τμήματος του γαλλικού πληθυσμού. Ετσι, το 10% των πιο πλούσιων νοικοκυριών συγκέντρωνε το 55% του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων και ιδιοποιήθηκε το 33% του συνόλου του εισοδήματος της χώρας (Th. Piketty, 2019). Παράλληλα, το επίπεδο του ορίου φτώχειας (2019) στη Γαλλία για κάθε άτομο ανέρχεται σε 1.015 ευρώ τον μήνα και σε σύνολο 17 εκατ. συνταξιούχων (2019), 1,4 εκατ. συνταξιούχοι (8,3%) ζούσαν κάτω από το όριο φτώχειας.

Η περαιτέρω διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών κοινωνικών τάξεων στη Γαλλία συντελείται και κατά την πρόσφατη περίοδο 2017-2022. Πράγματι, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημόσιων Πολιτικών (2021) τα κοινωνικά και δημοσιονομικά μέτρα της κυβέρνησης του Εμ. Μακρόν συνέβαλαν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου κατά 2,8% του πλουσιότερου 1% των Γάλλων. Αντίθετα, τα κοινωνικά και δημοσιονομικά μέτρα είχαν περιορισμένη επίδραση στο βιοτικό επίπεδο του 1% των φτωχότερων Γάλλων, το οποίο το μείωσαν κατά 0,17%. Στο περιβάλλον αυτό των ανισοτήτων στη Γαλλία διεξάγεται η προεκλογική αντιπαράθεση των υποψηφίων ενόψει των εκλογών (24/4/2022) της γαλλικής προεδρίας.

Ομως προκαλεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός, ιδιαίτερα των δύο υποψηφίων και βασικών διεκδικητών της εκλογικής αναμέτρησης, του απερχόμενου προέδρου Εμ. Μακρόν και της υποψήφιας των Ρεπουμπλικανών (Les Republicains) Βαλερί Πεκρές, ότι στην αντιπαράθεσή τους δεν έχει δεσπόζουσα θέση το σοβαρό αυτό κοινωνικο-οικονομικό ζήτημα των ανισοτήτων, το οποίο έχει αποκτήσει ανησυχητικές διαστάσεις στη Γαλλία. Πράγματι, η υποψήφια Πεκρές από τις πρώτες διακηρύξεις της κατηγόρησε τον Μακρόν ότι κατά τη διάρκεια της προεδρικής θητείας του τίναξε το ταμείο στον αέρα, διατυπώνοντας παράλληλα την πρόταση περικοπής 200.000 θέσεων εργασίας και πρόσληψης 50.000 ατόμων στον δημόσιο τομέα.

Επιπλέον, αναφερόμενη από τις πρώτες ημέρες της υποψηφιότητάς της στη γαλλική οικονομία υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη προϋποθέτει περισσότερο χρόνο εργασίας και η επίτευξη του στόχου μιας ισχυρής οικονομίας δεν συνιστά, κατά την άποψή της, το αποτέλεσμα ενός βέλτιστου συνδυασμού του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, αλλά της συρρίκνωσης του κράτους τόσο από την πλευρά των εσόδων όσο και από την πλευρά των δαπανών, παράλληλα με την αναγκαιότητα θέσπισης φορολογικών ελαφρύνσεων, κατάργησης της εισφοράς κοινωνικής αλληλεγγύης των επιχειρήσεων και μείωσης των φόρων παραγωγής (Chr. Chavagneux, Alternatives Economiques, 7/12/2021).

Στην ίδια νεοσυντηρητική κατεύθυνση διατυπώνει την αντίρρησή της για τις 35 ώρες εργασίας την εβδομάδα και υποστηρίζει ότι η χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει να προέρχεται περισσότερο από τη φορολογία και λιγότερο από τις κοινωνικές εισφορές. Εξαγγέλλει ότι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα προβάλει την αναγκαιότητα μείωσης του δημόσιου χρέους της Γαλλίας από 114% του ΑΕΠ σήμερα σε 100% του ΑΕΠ σε δέκα χρόνια, καθώς και την αφαίρεση των αμυντικών δαπανών και των δαπανών της οικολογικής μετάβασης από τον υπολογισμό του δημόσιου ελλείμματος (Chr. Chavagneux, 7/12/2021).

Παράλληλα, η απολογιστική αποτίμηση των ασκούμενων (χρόνος εργασίας, δημόσιες και κοινωνικές δαπάνες, χρηματοδότηση κοινωνικής ασφάλισης, μείωση των φόρων παραγωγής κατά 10 δισ. ευρώ, κ.λπ.) πολιτικών οικονομικής, δημοσιονομικής και κοινωνικής διάστασης (Ινστιτούτο Δημόσιων Πολιτικών, 2021) του απερχόμενου προέδρου Μακρόν αναδεικνύει σαφείς ομοιότητες στις κεντρικές κατευθύνσεις των δυο βασικών υποψηφίων.

Από την άποψη αυτή διαπιστώνεται ότι κινητήρια δύναμη της επίτευξης της παρατηρούμενης ομοιογενοποίησης των ασκούμενων και διακηρυσσόμενων πολιτικών, ιδιαίτερα των υποψηφίων των κομμάτων εξουσίας, είναι η διείσδυση και η υλοποίηση των κατευθυντήριων περιοριστικών μέτρων του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας στη Γαλλία και στα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Κατά συνέπεια, η κριτική που ασκεί ο απερχόμενος πρόεδρος Μακρόν στη συνυποψήφιά του Πεκρές, ότι στις εξαγγελίες της δεσπόζει ο συντηρητισμός, και η κριτική της Πεκρές στον Μακρόν, ότι στην ασκούμενη πολιτική της προεδρικής θητείας του δεσπόζει ο προοδευτισμός, πέρα από επιφανειακή και επικοινωνιακή, απέχει κατά πολύ από τα πραγματικά και ουσιαστικά προβλήματα της γαλλικής οικονομίας και κοινωνίας. Κι αυτό γιατί η συντελούμενη διεύρυνση των ανισοτήτων και της φτωχοποίησης του πληθυσμού στη Γαλλία και στα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν αποτελεί, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, λύση για τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη της γαλλικής και ευρωπαϊκής οικονομίας.

Ομως, οι δυσμενείς αυτές συνθήκες της γαλλικής οικονομίας και κοινωνίας, που θα αποτυπωθούν και κατά την τρέχουσα δεκαετία του 2020, προσφέρουν και κατά την προεκλογική περίοδο τη δυνατότητα διαμόρφωσης και διατύπωσης προτάσεων προς τον γαλλικό λαό εναλλακτικών πολιτικών οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, προσδοκώντας παράλληλα σε ευρωπαϊκό επίπεδο την κατάργηση του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας και την εγκαθίδρυση του Συμφώνου Ανάπτυξης, Απασχόλησης και Κοινωνικής Συνοχής.

*Ομότιμος καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου ** Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου